Dr. Mary Jane Ayers
Biên dịch: PeterMark
John Adams cuộc đời của một nhà soạn nhạc đương đại
Nhà soạn nhạc John Adams được sinh ra ở Worcester, Massachusetts vào ngày 15 tháng 2 năm 1947. Khi còn trẻ ông sống ở Vermont và New Hampshire. Ông là một học sinh xuất sắc, sau khi tốt nghiệp phổ thông ông học ở trường đại học Harvard chuyên ngành âm nhạc. Ông chơi clarinet và trở thành một nhạc trưởng và nhà soạn nhạc. Ông có bằng thạc sĩ và tiến sĩ.
Sauk hi học xong ở Harvard, Adams chuyển tới sống ở San Francisco, California, ở đây ông tham gia giảng dạy ở viện âm nhạc San Francisco. Adams là một giảng viên dạy sáng tác cách tân nhất trong lịch sử nhạc viện. Ông cũng trở thành một “nhà soạn nhạc thường trú” cho San Francisco Symphony. Một “nhà soạn nhạc thường trú” viết nhạc ở một địa điểm nào đó hoặc cho một tổ chức nào đó. Trong trường hợp này Adams sáng tác nhạc cho San Francisco Symphony (Vài trường có “nghệ sĩ thường trú” nghĩa là một nghệ sĩ chuyên nghiệp làm việc với sinh viên hoặc giảng viên của trường trong một thời gian dài nhất định.)
Nếu bạn không thưởng nghe âm nhạc cổ điển của thế kỷ thứ 20, bạn chắc chắn là sẽ chưa bao giờ nghe loại âm nhạc nào giống như của John Adams vậy. Phong cách âm nhạc của ông được gọi là “phong cách tối giản”, Adams sử dụng các mẫu âm và giai điệu đơn giản và lập đi lập lại chúng, nhưng lần lược các mẫu âm điệu này được bố trí trên “đỉnh” của những cái còn lại, và kết quả là rất phức tạp. Phong cách tối giản là một cụm từ được mượng từ điêu khắc và hội họa đương đại, nó có nghĩa là đơn giản và không phức tạp. Tuy nhiên nghĩa của từ này không phù hợp với âm nhạc tối giản của John Adams cho lắm.
Adams đã viết nhạc cho dàn nhạc, opera, film, và khiêu vũ. Hai bản opera gây tranh cãi nhất của ông là Nixon ở Trung Quốc và Cái chết của Klinghoffer, hai bản này đểu được trình diễn trên toàn thế giới.
Adams được biết trên toàn quốc và toàn thế giới là một nhạc trưởng, được biết là người viết nhạc thế kỷ 20 và 21. Ông là người khởi xướng của loại nhạc nghiêm túc được viết gần đây và loại nhạc đó không phải là loại nhạc thông được biểu diễn thông thường; ví dụ như là nhạc giống Beethoven, Brahms, Mozart và Haydn.
Ngoài ra hiện John Adams là nhà soạn nhạc thường trú của Carnegie Hall, một nhà hất nổi tiếng ở thành phố New York.
Hầu hết các sáng tác của Adams đều là do ủy thác, nghĩa là ông được thuê để viết cho một tổ chức nào đó, như là San Francisco chẳng hạn. Harmonium được thuê viết bởi dàn nhạc này.
Vào năm 2002, Adams ra mắt bản “Trên sự chuyển đổi của các linh hồn” (On the Transmigration of Souls), tác phẩm này được thuê viết bởi dàn nhạc New York. Tác phẩm sử dụng những đoạn văn lấy từ các tờ tìm người mất tích, các bài post trên Internet, các cuộc gọi điện thoại, và các đồ vật của những người liên quan đến vụ tấn công Trung tâm thương mại thế giới và lâu năm góc vào ngày 11 tháng 9 năm 2001. Tác phẩm dài 24 phút này được viết cho dàn đồng ca, dàn đồng ca trẻ em, dàn nhạc và các âm thanh thu được. Nghĩa là một cuốn băng hay CD được mở khi trình diễn tác phẩm. Tác phẩm được viết để tưởng nhớ những nạn nhân ngày 11 tháng 9.
Phong cách tối giản
John Adams là một nhà soạn nhạc tối giản. Nhìn chung các nhà soạn nhạc tối giản “sử dụng” các đơn vị âm thanh: giai điệu và nhịp điệu lập đi lập lại, với sự thay đổi dần trong âm giai (khóa chinh hoặc mẫu hợp âm), các nhấn điệu bất ngờ, và dần là các hiệu chỉnh của tổ hợp nhạc cụ (âm thanh của nhạc cụ được chơi bất cứ khi nào).
Một ví dụ rất đơn giản của thể loại này là, tưởng tượng một cái trống bắt đấu chơi một giai điệu lập đi lập lại. Teho đó, một cái saxophone chơi một loạt các note ngắn, cũng lập đi lâp lại. Bây giờ tới sáo, rồi tới trumpet, sau đó là giọng ca, mỗi cái chơi những nốt ngắn riêng của chúng và các mẫu giai điệu riêng, nhưng hòa với những cái còn lại, và lập lại. Sau khi các nhạc cụ chơi đươc một lúc, trống thay đổi giai điệu một chút, và lại lập lại giai điệu đó. Các nhạc cụ còn lại và giọng dần thay đổi giai điệu luôn, cho tới khi có cái gì đó hoàn toàn mới xảy ra. Không chỉ có giai điệu mà các note này vang lên cùng nhau tạo ra một hòa âm dần luân phiên như mâu note thay đổi.
Các tác phẩm của Adams có thể dần dần hay bất ngờ thay đổi về cường độ hoặc tốc độ.
Mặc dù các tổ hợp note hay các đoạn đơn lẻ của nhạc tối giản thì đơn giản và không phức tạp, nhưng trên hết hiệu ứng đối với người nghe có thể tràn ngập. Vài thính giả gần như bị thôi miên bởi các hằng âm lập, nhưng vài người không “hiểu nó” và cảm thấy bối rối vui vẻ.
Về Harmonium
Harmonium là tác phẩm cho dàn đồng ca và dàn nhạc lớn dài 35 phút với 3 chương (phần). Nó được trình diễn nắm 1981. Chương đầu tiên được đặt tên là “Negative Love”, sử dụng một bài thở của John Donne (1572-1631) một nhà thơ người Anh; trong những chú thích về Harmonium, Adams viết chương hai vài ba giống với bài thơ “Because I could not stop for Death”, và “Wild Nights”, bởi nhà thơ người Mỹ, Emily Dickinson (1830-1886).
Harmonium mở đầu với sự dồn dập từ xa rồi trở nên rõ ràng như đập thẳng vào mặt bạn.
Nhạc trưởng nổi tiếng Hgh Wolff biểu diễn tác phẩm Harmonium nhiều dịp rồi, ông có nói rằng, “Tôi nghĩ Harmonium là một tuyệt tác, lời văn thật tuyệt vời, và hiệu ứng của nó thì làm khán giả hoàn toàn sửng sốt.”
Chọn lời cho Harmonium
Vài phần lời văn của Admas chọn cho Harmonium thì rất dễ nghe và hiểu, những phần khác thì chìm hẳn trong âm thanh của dàn nhạc. 17 trang đầu tiên của tổng phổ chỉ bao gồm có 2 âm “no” và “ne”! “Ne” cuối cùng trở thành từ “never”, sau đó, bài thơ được đưa vào một cách thứ tự nhưng với những đoạn đươc lập đi lập lại.
Trong ghi chủ của mình về phần lời cho Harmonium, Adams viết:
“Negative Love…đưa ra những vấn đề khác nhau cho cả mức độ trình diễn lẫn tưởng tượng. Cái mà bài thơ hấp dẫn tôi là tính lảng tránh (ẩn) của nó: mỗi lần tôi đọc nó, nó dường như mang môt ý nghĩa khác. Bài thơ thực sự là về tình yêu của con người và đáp lại tôi cho thấy nó là một trục, một mũi tên chỉ về hướng thiên đàng.”
Nếu nhà soạn nhạc nói cho chúng ta biết rằng mỗi lần ông đọc nó ông cảm nhận được những ý nghĩa khác biệt vì thế chắc chắn chúng ta cũng tìm ra những nghĩa mới khi chúng ta nghe nó hay đọc nó.
Vài bài thơ như những loại viết cho trẻ em hoặc hầu hết lời của những bài hát thông thường thì rất dễ để hiểu. Thông điệp của nó cũng rất rõ ràng. Những bài thơ khác có thể mang hàm ý hoặc biểu tượng khác.
Bài thơ thứ hai được phổ nhạc thành Harmonium là bài thơ được viết bởi nhà thơ người Mỹ thế kỉ thứ 19, Emily Dickinson. Nó mở đầu: “Vì tôi không thể dừng lại để chết, Ngài tử tế dừng lại bên tôi…” Trong trường hợp này, Cái chết được miêu tả như một người, một người ghé qua nhà bạn đón bạn lên chiếc xe ngựa, đưa bạn về cõi vĩnh hằng. Mặc dù cái kiểu tưởng tượng này cũng hơi khó để hiểu nhưng suy nghĩ một chút bạn vẫn có thể đoán ra được nghĩa và hiểu được cái ý nghĩ được đề cập một cách thông minh bởi nhà thơ.
Bài thơ của John Donne thì rất khác và rất khó để hiểu. John Adams gọi Negative Love là “mặc tưởng về tình yêu”. Một mặc tưởng trong trạng thái này nghĩa là một cách để nghĩ về điều gì, hoắc đặc biệt hơn là một cách để nghĩ về tình yêu. Cái cách mà Donne nghĩ về tình yêu thì hoàn toàn khác với những nhà thơ khác sống cùng thời với ông. Vào thế kỳ 16 và 17 các bài thơ thường nói về sự ngọt ngào trong tình yêu. Phụ nữ thường đươc miêu tả như là những tạo vật tưởng tượng, hoàn hào như thiên thần. Các bài thơ tình của Donne thì thực tế và hợp lý hơn. Ông không chỉ ngưỡng mộ những khuôn mặt đẹp mà còn trí tuệ và trái tim ngọt ngào của họ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét